Adigoon Digniin Qabin Yaan Aydhis kugu dilin Daafaha Adduunyada

Gabayga soo socda wuxuu ka hadlayaa Cudurka dilaaga ah ee AIDS-ka oo fara ba’an ku haya dalalka Africa ee ka hooseeya saxaaradaha, gaar ahaana dalalka deriska la ah dhulkeena Soomaaliya,  Gabayga waxaa tiriyey Abwaan Maxamed Maxamuud Xassan (Gaani) sannadkii 2000.   Waxaa kale oo Abwaanka oo aqoon iyo xirfad u leh field-ga caafimaadka uu ka mid yahay Cudurkan HIV/AIDS uu  erey bixin u sameeyey cudurka AIDS-ka, Jeermiga keena ee HIV, xilliga uusan isku ogen qofku marka cudurku haleelo ee loo yaqaano Window Period, iyo weliba cinjirka  loo yaqaano Condom-ka. Erey bixintiina waa sidan:

AIDS: HAD – Had macnaha Soomaali ahaan ay leedahay waa Geeri cudurkanina wuxuu ku dhammaadaa Geeri. Ingiriiska waa 4 xaraf laakiin Soomaaliga waa 3 xaraf keliya oo weliba macne samnaynaysa oo HAD macne af Soomaali ah ayay leedahay waa tan Soomaalidu tiraahdo ama Hali waddey ama Hadi waddey.

HIV: FIDAA: Waxay ka kooban tahay macnihii oo la soomaaliyey, marka labaadna waxay qeexeysaa inuu yahay cudurkani mid la is qaadsiiyo kolka labadaas macneba waa ku habboon yahay. Maaddaama afkeennu wax la gudban Fayras aanu lahayn uuna yahay Cudur-sababaha oon laga tegi karin sidiisa ayaan  u qaadanaynaa.

CONDOM: LINGAX AMA NINGAX : Lingaxa waxaa laga sameeyaa dhud maro laga jeexay ama Mayrax laga soo diiray geed qodxeedyada sida quraca oo kale, ama geedaha aan qodaxdaba lahayn sida Qararrada. Waa la calaliyaa ilaa ay jileec awgiis ka gaarayso heer ay tifmi karto kolkaa ayaa la kala dhexgeliyaa labada shay ee la isku daboolayo si tifqaan-ka looga ilaaliyo iskaba daa daadashada’e. Suugaantu waa diiwaanka Af Soomaaliga’e si aad lingax wuxuu yahay u ogaatey bal dib u milicso kolkii ay khadro Dahir lahayd HAANTA AAD KU LULATANA LINGAX WAAD U WEYDAA.   

Waxaan kale oo oran karnaa Cawrogale ama tifqaan-celiye,waxaase weli kaga sii habboon in la qaato Lingax/Ningax maaddaama ay isaga iyo Condom-ka ka dhexeysa inay tifqaan celin sameeyaan.

Windows period:     ISMOOG: Waa xilliga uu qofka cudurku haleelay, laakiin uusan isku ogeyn, calaamadihii waaweynaana anay ka soo if bixin,  aanuna war isu hayn oo ay sahlantahay inuu

Wuxuu Abwaanku ku bilaabay gabayga;

Adigoon Digniin Qabin                      Yaan Aydhis kugu dilin         

Daafaha Adduunyada                       

                        A                                                         B

1. Soomaali dibaddiyo                Dalka qaybta joogtaba
   
2. Waxaan daacad ugu iri          Adigoon digniin qabin
   
3. Yaan Aydhis kugu dilin          Daafaha Adduunkee
   
4. Farriintaan ku soo durug
   
5. Cudurrada dilaaga ah            Ee dunida soo maray
   
6. Kii ugu darraayoo                  Dadow kahortag mooyee
   
7. Dawo aan lahayn iyo              Aydhis baa dalkii yimi          
   
8. Dilaa weeye cuduroo             Dacallada aduunyada                       
   
9. Doc kastaba u fidayoo           Malaayiin qof dilayoo                       
   
10. Weli dooni qaar kale              Inuu Aakhiro u diro

11. Diin kastaba ha haystee        Qofkii mara dariiqada
    
12. Dilaagani ku fidayaba            Cudurkaani deyn maa

13. Degaamada Adduunyada      Afrikada dadkeedaa             
    
14. Cudurka ugu daranoo            Weliba dalalka saxaraha      
    
15. Docda hoose kaga yaal         Ee deriska aan nahay                       
    
16. Ayuun bawgu sii daran

17. Jabuutida docdeeniyo            Dalka reer Itoobiya
    
18. Keenyada dadkeennii            Iska wada dangiigiyo
    
19. Suudaan dacalladeediyo        Ugaandhaaba ugu  daran
    
20. Taariikhda duugga ah            Dib haddaan u eegnana
    
21. Duumo iyo Qaaxiyo               Dagaallada sokeeyuhu
    
22. Wixii ay dad laayeen             Marka laysku wada daro
    
23. Intii Aydhis diley-baa Dadweynow ka tiro badan

24. Soomaalaay dilaagani            Degganaansho guud iyo
    
25. Dadaal ka hortag mooyee     Ogow daawo malahoo
    
26. Dariiqaduu ku fidayana         Aan kuu daliishee
    
27. Waxaa loogu dawgalay          Gogol dhaaf la doontiyo
    
28. Dhiig laysu deeqoon              Cudur daadaheeyaha
    
29. HIV-ga laga deyin                  Hooyo cudurku degeshadey
    
30. Mandheertiyo dunteediyo     Danbarka caanaheeday
    
31. Cunuggii ay dihataba Cudurkaaan dilaaga ah
    
32. Ugu dawin karaysaa

33. Aaladaha ditoorrada              Dadweynaha qalaayoo
    
34. Disinfektantigii iyo                Istuufada u diidiyo
    
35. Durriinka iyo dhaymiyo         Rayiislaha docdaadiyo
    
36. Dalqadoo la gooyiyo              Daan gaws ka bixintiyo
    
37. Wax kastoo dub sara oo        jirka dhiig ka daadshoo
    
38. Jeermigoo an laga dilin          Dadka lala wadaagaa
    
39. Waa dariiqo kale oo               Dilaagani ku faafee
    
40. Dadweynow ogsoonow

41. Haddaan kuugu sii daro         Dilaagaani kumafido             
    
42. Dab in layska qaatiyo            Gaadiid dadweyniyo
    
43. Doon laysla raaciyo               Dariiq laysla qaadiyo
    
44. Durdur lagu qubaystiyo         Berked lagu dabaashiyo
    
45. Dadkoo oon wadaagiyo         Derisow ma nabadbaa

46. Qofka cudurku degeshado    Difaacii jirkiisiyo
    
47. Awoodduu dilaayoo                Xummad aad u daran iyo
    
48. Shuban uu ku daahiyo            Dushiisoo dhammaatoo
    
49. Diriq uu ka dhuubtiyo            Qufac uga danbeeyiyo
    
50. Dubka  iyo maqaarkoo          Cun cun laga dareemiyo
    
51. Qanjabarar ka daahira          Ayaa duulka kale iyo
    
52. Dadka looga soocaa 

53. Dalka inuu ka jiro iyo            Inuu yahay dilaa aan             
    
54. Loo hayn daweyn iyo Haddaan sheegay dawguu    
    
55. Dadka ugu gudbaayaba         Waxaan kuugu darayaa        
    
56. Dariiqa u habboonee              Dadku uga hortegayee                     
    
57. Ila soco dadkaygow

58. Waa tii Daa’imkeen yiri        Inaan dalaq niraahnoo
    
59. Doonananaa ha joogtee         Dadow ha u dhowaanina
    
60. Zino daalibkeedee                  Walaa taqrabu zinaa
    
61. Dadow ha u dhowaanina        Zino daalibkeedee..
    
62. Taas iyo daraadeed               Yaan loo degdeginoo
    
63. Macsi yaan la doonane          Dumar iyo rag labadaba
    
64. Aan ka joogno dibadaha        Dariiqyada kaleetee
    
65. Dilaagani ku faafana             Halla baro dadweynaha
    
66. Si Digtooni loo helo

67. Imminkana dadkaygow          Aan kuugu daba karo
    
68. Waanadaydan doorka ah       Mar hadduu dalkii yimi
    
69. Deriskana ku badan yahay   Daawona an loohayn
    
70. dadkeenuna u yaaceen          Daafaha Adduunyada           
    
71. Digtoonaanta cudurkaas       Waa inaan dareennoo           
    
72. Dumar iyo rag labadaba        Laysu wada diyaarshaa
    
73. Oo aan dadweynaha               Wacyigelinta laga deyn        
    
74. Dar Alliyo nasiibkiis              Qofkii cudurku degeshado
    
75. Waa inaan la dayrino Dadka laga takoorine
    
76. Isagana daryeellaa                Sidii duray inuu qabo
    
77. Waxan ugu danbaynti            Kugu iri dadkaygow              
    
78. Si aan Aydhis kuu dilin          Adigoon digniin qabin           
    
79. Qof kastow dadaaloo Farriimahakan doorka ah     
    
80. Deriskiyo naftaadiyo             Gaarsii dadweynaha             
    
81. Hadayicine kuna dhaqan       Illeyn waa dantaadee..